Consumptiefederalisme

Tegenbos kan schone opinies schrijven:

Gisteren kreeg Open VLD een opdoffer van de peiling die een verlies van een derde van haar stemmen en veertig procent van haar zetels laat zien. Vandaag publiceert professor Paul De Grauwe, voormalig VLD-senator, onderzoek dat zegt dat van de kern van het VLD-programma - belastingverlaging - in acht jaar bijna niets in huis kwam. De socialisten daarentegen konden de sociale uitgaven en collectieve voorzieningen wel uitbreiden.

Paul De Grauwe is ook als VLD'er altijd wetenschapper gebleven. Hij stelt vast en rekent. En aan die cijfers is niet te ontkomen: het overheidsbeslag is nagenoeg niet gedaald. De tarieven in de personen- en in de vennootschapsbelasting daalden, maar andere belastingen stegen en de eindsom is nagenoeg nul.

Moet dit als zwaar falen worden aangerekend aan de premier en zijn partij? Dat beoordeelt de kiezer.

Er liggen zeker ook structurele oorzaken aan ten gronde. En daaruit vallen lessen te trekken.

De VLD dacht dat CD&V in de oppositie zou sterven en poogde haar plaats van centrumpartij in te nemen; daarvoor moest ze haar identiteit op een lager pitje zetten, samen met haar belastingverlagingsijver.

Ten tweede: in een regering met vier of meer coalitiepartners moet de partij van de premier altijd het meest betalen om compromissen te bereiken en om de regering bijeen te houden. Dat geldt nog meer voor een 'coalitie der uitersten', een links-rechts-coalitie, dan voor een centrumlinkse of centrumrechtse coalitie. Bovendien is er één partij die deze regel in elke beslissing tot de laatste druppel uitmelkt: de PS.

Er zijn nog verklaringen. Vroeger onderzoek van professor De Grauwe leerde al dat in het naoorlogse België, onder regeringen met de liberalen, de belastingen en de uitgaven vaak stegen, terwijl de regeringen die echt bezuinigden, vaak regeringen met socialisten waren. Dat stoelt op de paradoxaal lijkende regel dat in zwakke democratieën - met uitgebreide coalities - moeilijke operaties maar doorgevoerd raken als de tegenstanders ervan mee in de regering zitten; alleen zij kunnen de weerstand breken.

Een deel van de verklaring zit in de staatsstructuur, zo leert een studie die drie andere Leuvense economen - Koen Algoed, Dirk Heremans en Theo Peeters - gisteren publiceerden. Er is één uitgavenpost die altijd stijgt: de geldstroom van de federale overheid naar de deelstaten. Zij 'krijgen' hun geld van de federale overheid en moeten hun eigen burgers niet zelf overtuigen dat ze meer belastingen moeten betalen voor hun beslissingen. Consumptiefederalisme, heet dat. Alle handboeken over federalisme raden het af. Wij passen het toe, zelfs op federale beslissingen die nu eens de Vlaamse, dan weer de Franstalige partijen tegemoet moeten komen. Dié oorzaak is weg te werken: door zoveel mogelijk bevoegdheden aan de deelstaten te geven en ze fiscaal en financieel volledig verantwoordelijk te maken.