Pas gelezen: Druiven der gramschap van John Steinbeck

Er zijn boeken die ik moet lezen, al jarenlang. Soms komt het ervan, en mag ik zo eentje schrappen van mijn lijst. Zoals deze keer, het magnum opus van nobelprijswinnaar Steinbeck. Zoals er in de inleiding staat:

"De Grote Amerikaanse Roman mag dan, volgens de meeste beschouwers, in de twintigste eeuw niet geschreven zijn, maar in de categorie 'behoorlijk dichtbij' is Druiven der gramschap waarschijnlijk de beste kandidaat."

Ik vind Manhattan Transfer van Dos Passos de Grote Amerikaanse Roman, maar soit. Van tel voor mij is dat Springsteen een fan van Steinbeck is. Hij noemde zelfs een cd naar het hoofdpersonage Tom Joad.

Druiven der gramschap is het beste Amerikaanse boek dat ik al las, mijn adem stokte geregeld, de personages zijn zo mooi, spreken zo raak. Het is net alsof Springsteen het boek geschreven heeft. Bijvoorbeeld wanneer Tom Joad terugkomt uit de gevangenis en zijn familie vindt op het moment dat die hun boerderij moeten verlaten. Tom's moeder schenkt haar zoon koffie in:

"Tommy, ik wou je vragen - je bent toch niet verbitterd? Je voelt toch geen haat? Ze hebben toch niets gedaan in die gevangenis om je helemaal gek van verbittering te maken?"

Dat is Springsteen die schrijft, maar op andere momenten is Steinbeck zo grappig dat je ziet dat het de Boss niet kan zijn, humor is niet diens sterkste kant.

De Joads worden weggejaagd van hun boerderij, en beginnen zoals zovele sukkelaars in de jaren dertig aan hun tocht naar California, het beloofde land. Onderweg komen ze aan de weet dat kommer en kwel het daar ook halen van melk en honing.

"Moeder ... denk je er niet over na hoe het zal zijn als we er eenmaal zijn? Ben je niet bang dat het niet zo mooi zal zijn als we dachten?"
"Nee", zei ze snel. "Dat kun je niet doen. Dat kan ik niet doen. Dat is te veel - dan leef je te veel levens. Voor ons uit liggen wel duizend levens die we kunnen leven, maar als het zover is, is het er maar één. Als ik me in al die levens ga verdiepen, is het te veel. Voor mij bestaat op het ogenblik alleen maar de weg die langs ons heen schiet."

Een boeiende figuur is de uitgetreden dominee, Casy, die met de Joads meereist:

"Vroeger dacht ik dat bidden het weer goedmaakte. Ik schoot een gebed af en alle zorgen bleven eraan hangen als vliegen aan een vliegenvanger en het gebed steeg ten hemel en nam die zorgen mee. Maar 't gaat niet meer."

De Okies (economische vluchtelingen uit Oklahoma en omliggende staten - IDP's volgens het vocabularium van de VN, Internally Displaced People) komen in California aan en worden voor rooien uitgemaakt. Ze weten niet wat dat zijn, rooien, en vragen het aan elkaar. Het antwoord: rooien willen dertig dollarcent als het uurloon 25 is.

Spijtig genoeg, ze zijn zeldzaam, de boeken die meer dan 500 pagina's tellen en niet te dik zijn. Dit is er zeker en vast een van.